Psycholodzy SP51: Jak nauczyć dziecko rozpoznawać emocje?

Dlaczego warto nauczyć dziecko rozpoznawać emocje?

Rozpoznawanie swoich emocji jest kluczem do poznania samych siebie i warunkiem naszego zdrowia psychicznego. To wiadomość od nas samych - do nas samych.
Jeżeli potrafimy rozpoznać swoje uczucia możemy powstrzymać się od niekontrolowanych reakcji (rzucanie przedmiotami, agresja). Znając swoje uczucia możemy nad nimi zapanować.
Nazywając to co czujemy, starając się zrozumieć przyczynę pozwalamy sobie na przeżycie danej emocji - "Odczuwam złość, ponieważ zostałem źle potraktowany. Mam prawo się tak czuć."
Samo nazwanie emocji to jakby schwytanie jej, złapanie jej w garść. Kiedy już to zrobimy możemy się im przyjrzeć - o czym nam mówią, jaką wiadomość do nas samych niosą, czy chcemy je pokazać innym. Im sprawniej będziemy to robić, tym lepiej będziemy sobie radzić nawet z trudnymi dla momentami w życiu.
Uwaga! Dziecku jest o wiele trudniej, ono zazwyczaj nie rozumie co czuje i co się z nim dzieje. Dlatego czym szybciej uda mu się z Twoją pomocą opanować tą trudną sztukę, tym lepiej będzie sobie radziło w życiu.

Jak nauczyć dzieci rozpoznawania i nazywania uczuć?

Kluczowe znaczenie ma rozpoznawanie przez Ciebie stanów emocjonalnych dziecka
i nazywanie ich. "Zepsuła się twoja ulubiona zabawka, na pewno jest ci smutno."
Warto także przy różnych okazjach, np. podczas spacerów, czytania książek lub oglądania bajek tłumaczyć dzieciom "Ten pan głośno mówi, jest cały czerwony, marszczy brwi, jest zdenerwowany".
Można pokazać, że ludzie wyrażają uczucia w różny sposób np. "Gdy się cieszysz, podskakujesz z radości, a dziadek tylko się uśmiecha i podkręca wąsa".
Kolejny krok to połączenie emocji z konkretnymi przyczynami. Bardzo przydatna będzie zabawa w obserwowanie uczuć. Podglądając dzieci na placu zabaw
i przechodniów na spacerze (w obecnej sytuacji oczywiście #ZostanWDomu) można mówić co czują i tłumaczyć z czego wynikają ich emocje poprzez opisywanie sytuacji, np. "Ten chłopiec płacze, bo zgubił zabawkę, na pewno jest mu smutno." W ten sam sposób należy przedstawiać też zachowania swojego dziecka "Rzuciłeś butem, bo nie możesz go zawiązać, prawda? Trochę się zdenerwowałeś."
Już małe dzieci wiedzą, co znaczy cieszyć się, smucić, złościć. Jednak bardziej złożonych uczuć nie potrafią nazwać. Stopniowo należy je wprowadzać podczas codziennych sytuacji, np. "Chłopiec nie chce bawić się z dziećmi w piaskownicy. Może wstydzi się, bo nikogo nie zna?"
Przeżywane emocje wpływają na to, co dzieje się w naszym ciele. Warto uświadamiać dziecku, że czasem nasze ciało podpowiada nam co przeżywamy np. "Gdy się złościsz zaciskasz zęby", "Podskakujesz, gdy się cieszysz", "Kiedy się boisz czujesz szybsze bicie serca".
Warto mówić dziecku, że uczucia mogą trwać bardzo krótko lub bardzo długo. Mogą być tak słabe, że wręcz trudne do zauważenia lub tak silne, że będą sprawiały wrażenie, iż opanowują całe ciało.

Teraz przejdźmy do praktyki

Propozycje zabaw, które pomogą dziecku nauczyć się nazywania czuć.

Poszukiwanie emocji

Oglądając książki, czasopism, tv, itp. dziecko szuka kogoś kto wyraża radość, złość, smutek, itp.

Twarze

Dziecko dostaje kartkę z narysowanymi konturami twarzy. Zadanie polega na dorysowaniu oczu, ust, nosa i tego co uznają za potrzebne, aby ich twarze wyrażały poszczególne emocje.

Lusterko

Siadacie z dzieckiem naprzeciwko siebie. Jedno z was jest lusterkiem i naśladuje miny drugiego i odwrotnie. Określacie jaką emocję wskazuje dana mina.

Dokończ zdanie

Dzieci słuchają fragmentów zdań i kończą je, np.
"Pewnego razu Piotruś wszedł na drzewo i nie mógł zejść. Poczuł wtedy............. (strach).
"Marta dostała w szkole szóstkę, więc była................ (szczęśliwa, zadowolona).

Jak się zachowasz?

Dorosły zadaje pytanie, a dziecko odpowiada. "Co najchętniej robisz, gdy... jesteś zły / jesteś smutny / tęsknisz / ktoś cię przezwie / gniewasz się na kogoś / itp."
Po wypowiedziach dziecka wspólnie określacie, które reakcje są dobre, a których należy unikać.

Tabela emocji - emocje podstawowe i emocje bardziej złożone